مقاله پوشش در شعر گویندگان پس از مشروطه

مقاله پوشش در شعر گویندگان پس از مشروطه

مقدمه و پیشگفتار

از دوران كهن، شخصیت و خلق و خوی زن توجه دانشمندان و فلاسفه هر عصری را همیشه به خود جلب كرده است. در فرهنگ اسلامی و شرقی ما، زن در اجتماع مقامی بس والا دارد. در تاریخ و فرهنگ ما، زنان بسیار ارجمند و عالیمقامی وجود دارند و شخصیت بزرگ آنان اصولاً در قالب فرهنگ غربی نمی گنجد و یكی از آن موارد كه زن مسلمان را از زن غربی ممتاز می نماید حجاب و پوشش اسلامی اوست. حجابی كه دین او آن را تائید می‌كند و كتاب آسمانیش بر آن صحه می گذارد.

نوع پوشش در كشور و فرهنگ ما از دیرباز به عنوان یك امر فقهی و تكلیف شرعی بر شمرده می شد و هیچگونه بحث و اظهار نظر خاصی در باب آن نمی شد و البته حدود پوشش مورد بحث فقها بود ولی اصل آن از طرف طوایف مسلمان مورد تائید و قبول بوده است.

ولی بحث از حجاب در كشور‌ما، همزمان با آشنایی ایران و ایرانی با عالم تجدد بوده است. احساس شكست در برابر غرب، روشنفكران ما را كه ساده انگارانی بیش نبودند در باب نوع لباس و آرایش و زینت به فكر انداخت كه شاید پیروزی غربی‌ها به علت همین تفاوت در ظواهر بوده است و نظریه‌ای بدنبال آن مطرح شد مبنی بر اینكه اگر به غربی‌ها تشبه جوییم می توانیم به پایه و مرتبة آنان برسیم.

این تفكر بر اقشار مختلف جامعه تأثیر خود را نهاد از جمله در جامعة ادبی كشور و نویسندگان و شعرا. حجاب در شعر شاعران پس از مشروطه به دو صورت مطرح گردید. یكی به حالت دفاع از پدیدة كشف حجاب و دیگر به صورت دفاع از حجاب و جواب به كسانی كه پدیدة كشف حجاب را ستوده‌اند.

آنچه را باید بدان توجه داشت آن است كه شعر گفتن دربارة زن، سابقه طولانی در ادب فارسی دارد. در دوره مشروطه نیز، اشعار فراوانی گفته شد كه در برخی موارد به انتقاد كلی از برخوردی كه بازن در طول تاریخ صورت گرفته، می پرداخت. از جمله مسائل مربوط به آموزش زنان، موقعیت اجتماعی آنان و …

از جمله مباحث مطرح در شعر پس از مشروطه مسأله حجاب و كشف حجاب است كه در این مقاله سعی می‌شود تا به بررسی اشعار شاعران این دوره پرداخته گردد. شاعرانی كه به دفاع از دین و دیانت به توصیف حجاب و پوشش و محسنات آن پرداخته‌اند و یا در پاسخ‌گویی بر اشعار گویندگان كشف حجاب پرداخته‌اند.

حجاب از دیدگاه قرآن و اسلام

انعكاس مسأله حجاب و پوشش در شعر شعرا و ادبیات معاصر ما ریشه در همان باور‌های دینی و مذهبی دارد. آنجا كه گویندگان پس از مشروطیت به دفاع از حجاب پرداخته‌اند برخاسته از باور‌های دینی و تعالیم قرآنی دارد. بنابراین لازمست كه با نگاهی گذرا حجاب را از دیدگاه قرآن و اسلام بررسی كنیم.

در باب محجوبیت معنوی و حفظ عفاف مردان و زنان آیه‌های سی‌ام و سی و یكم از سوره نور تعیین تكلیف كرده است.

ترجمة آیات چنین است:

«ای پیغمبر به مومنان بگوی چشمان خود را از دیدن نامحرم فروبندند و عفاف خود را حفظ كنند. ای پیغمبر به زنان مومنه بگو: تا چشمان خود را از دیدار نامحرمان بپوشند و عفاف خود را نگاهدارند و زینت خود یا مواضع زینت خود را جز برای محارم و زنان مسلمان، تابعان فاقد شهوت و اطفال غیر بالغ ظاهر نسازند و روسری‌های خود را برگریبان خویش استوار كنند و به قصد اظهار زینت و نشان دادن خلخال، پای بر زمین نكوبند و از آرایش‌های جاهلیت خودداری كنند.»

با توجه یه این آیات ارزش و مقام حجاب از دیدگاه قرآن ثابت می‌شود. (1)

در سخن بزرگان دین نیز مسأله پوشش و حجاب انعكاس یافته است:

پیامبر گرامی اسلام می فرمایند: از بهترین زنان شما آن زنی است كه بسیار با محبت و با حجاب كامل و نزد خانواده‌اش محترم و با شخصیت باشد.

و نیز در جای دیگر می فرمایند: به زنان سورة نور را بیاموزید.(2)

و حضرت علی (ع) می فرمایند: حفظ (حجاب و عفت) زن به حال خودش سودمند تر و موجب پایداری بیشتر زیبایی اوست.

و امام باقر (ع) نیز فرمودند: همان‌گونه كه مردان دوست دارند زینت و آراستگی را در زنانشان ببینند، زنان نیز دوست دارند زینت و آراستگی را در شوهرانشان ببینند.

امام صادق (ع) می فرمایند: پیامبر، مرد را نهی می كرد كه شبیه زنان شود و زن را نهی می نمود كه در لباس پوشیدن شبیه به مردان باشد. (3)

حال كه با دیدگاه قرآن و بزرگان دین در باب حجاب آشنا شدیم می‌توان نتیجه گرفت كه چرا در دورة مشروطیت در دفاع ازحجاب اینهمه شعر سروده شده است و شاعران ما زنان را به حفظ حجاب ترغیب می نمودند.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                              صفحه

مقدمه و پیشگفتار.................................................................................................. 1

حجاب از دیدگاه قرآن و اسلام ............................................................................ 2

پدیدة كشف حجاب................................................................................................. 4

پوشش در شعر شعرای مدافع حجاب................................................................... 6

-         اشرف الدین حسینی........................................................................................ 6

-         وافی عراقی ..................................................................................................... 7

-         دكتر محدود افشار.......................................................................................... 7

-         سناد الاسلام.................................................................................................... 8

-         طلوعی.............................................................................................................. 8

-         غرای نجف آبادی ........................................................................................... 9

-         نجفدری فیروزكوهی....................................................................................... 9

-         امیدی فیروزكوهی........................................................................................... 10

-         عصمت ایزدی.................................................................................................. 10

-         اقبال لاهوری................................................................................................... 11

-         آیه الله صافی.................................................................................................... 11

-         نتیجه گیری...................................................................................................... 14

-         پانوشت............................................................................................................ 16

-         فهرست منابع و مآخذ ..................................................................................... 18